Willem Bastiaan Tholen, De gezusters Arntzenius, 1895.
Ik zal een jaar of elf zijn geweest toen ik op zaterdagmiddag de taak kreeg voor het hele gezin de voorraad gelezen bibliotheekboeken in te wisselen voor vers leesvoer. Daartoe begaf ik mij van ons huis in de wijk Bergpolder te voet richting Crooswijk, een wijk die ik betrad door het bestijgen en afdalen van de Noorderbrug. Voor mij strekte zich dan de Crooswijksesingel uit alwaar aan het begin zich de Rosalia-bibliotheek bevond in een vooroorlogs pand.
De wandeling naar dit 'boekenparadijs' was er een van uitgesteld genoegen. In de wetenschap straks met 'nieuwe boeken huiswaarts te keren mocht de wandeling heen gerust wat tijd nemen.
Om de bibliotheek te betreden moest een arduinen trap van een aantal treden worden beklommen om daarna een meer dan manshoge deur te openen. Eenmaal binnen was de eerste gewaarwording die van de onmiskenbare geur van gedateerd papier. Niet bepaald het soort odeur waarmee menig mens zich zou willen omgeven. Maar bij mij veroorzaakte deze een zekere opwinding. De geur van oude boeken hield voor mij de belofte in van nog te beleven avonturen. Om die belofte ingelost te krijgen kon ik niet om een nietig mensje heen. Ze was van gerespecteerde leeftijd met opgestoken grijs haar. Gekleed in een non-descripte japon met een dessin van kleine bloemetjes. Miilefleurs, maar dan behoorlijk ingetogen. Juffrouw W. heette ze, want waarschijnlijk ongehuwd by choice, En ze had een stem die zijn inspiratie haalde uit een van de hogere registers. Die nam je het eerst waar want de juffrouw kwam nauwelijks boven een soort balie uit. Haar zuster liep er ook rond, maar met duidelijk minder animo tot sociale interactie.
De rekken met uitleenbare boeken vulden achter juffrouw W. de wanden en deze hadden bepaald niet de kakelbonte verleidingskracht die je aantreft in boekenhandels die het Polaredebacle hebben overleefd.
De ruggen waren voorzien van gekleurde labels waarop letters bepaalden of een boek al dan niet geschikt was voor rijpere lezers. Het uitzoeken kon beginnen aan de hand van de instructies die ik van thuis had meegekregen. Zelf focuste ik op nog ongelezen Kuifjes of exemplaren van Suske en Wiske, toen nog in tweekleurendruk. Verder figureerden in mijn jongensuniversum helden als Arendsoog, Rik Robberts, Biggles, Bob Evers, Pim Pandoer en niet te vergeten Se Hardy's. De juffrouw wist meestal wel wat geschikt was voor 'uw vader en moeder'. Dat ontsloeg mij van een te zware verantwoordelijkheid voor het leesgenoegen van mijn ouders voor de komende week.
De wandeling naar dit 'boekenparadijs' was er een van uitgesteld genoegen. In de wetenschap straks met 'nieuwe boeken huiswaarts te keren mocht de wandeling heen gerust wat tijd nemen.
Om de bibliotheek te betreden moest een arduinen trap van een aantal treden worden beklommen om daarna een meer dan manshoge deur te openen. Eenmaal binnen was de eerste gewaarwording die van de onmiskenbare geur van gedateerd papier. Niet bepaald het soort odeur waarmee menig mens zich zou willen omgeven. Maar bij mij veroorzaakte deze een zekere opwinding. De geur van oude boeken hield voor mij de belofte in van nog te beleven avonturen. Om die belofte ingelost te krijgen kon ik niet om een nietig mensje heen. Ze was van gerespecteerde leeftijd met opgestoken grijs haar. Gekleed in een non-descripte japon met een dessin van kleine bloemetjes. Miilefleurs, maar dan behoorlijk ingetogen. Juffrouw W. heette ze, want waarschijnlijk ongehuwd by choice, En ze had een stem die zijn inspiratie haalde uit een van de hogere registers. Die nam je het eerst waar want de juffrouw kwam nauwelijks boven een soort balie uit. Haar zuster liep er ook rond, maar met duidelijk minder animo tot sociale interactie.
De rekken met uitleenbare boeken vulden achter juffrouw W. de wanden en deze hadden bepaald niet de kakelbonte verleidingskracht die je aantreft in boekenhandels die het Polaredebacle hebben overleefd.
De ruggen waren voorzien van gekleurde labels waarop letters bepaalden of een boek al dan niet geschikt was voor rijpere lezers. Het uitzoeken kon beginnen aan de hand van de instructies die ik van thuis had meegekregen. Zelf focuste ik op nog ongelezen Kuifjes of exemplaren van Suske en Wiske, toen nog in tweekleurendruk. Verder figureerden in mijn jongensuniversum helden als Arendsoog, Rik Robberts, Biggles, Bob Evers, Pim Pandoer en niet te vergeten Se Hardy's. De juffrouw wist meestal wel wat geschikt was voor 'uw vader en moeder'. Dat ontsloeg mij van een te zware verantwoordelijkheid voor het leesgenoegen van mijn ouders voor de komende week.
Eenmaal in het bezit van de nieuwe boekenvoorraad werd er op de terugweg natuurlijk stevig doorgelopen om het in het vooruitzicht gestelde leesgenoegen zo spoedig mogelijk te kunnen consumeren. Om de wandeling een draaglijk karakter te geven werden looproutes afgewisseld om onderweg voor voldoende afleidend divertissement te zorgen waar het jeugdig oog op kon blijven rusten. Zo gaf bijvoorbeeld de met gevoel voor overdrijving aangeduide Noorderboulevard voldoende garantie voor een afwisselend parcours.
Eenmaal thuis gekomen was het zaak je de eerste eigenaar te maken van het meest begeerde boek, je op te sluiten in een hoekje van de zitbank en pas weer thuis te geven als het woordverslinden een einde had genomen. Niet zelden gingen hier enkele schermutselingen aan vooraf want ik was geen enig kind. Verre van dat.
Vanwaar dit relaas? Het brengt lezen als een niet te missen sensatie voor het voetlicht. Los van de inhoud die de essentie uitmaakt van het gelezene is er een aantal factoren die medebepalend zijn voor de leeservaring.
Laat ik beginnen bij het selecteren van een boek. Dat doe ik bij voorkeur en eigenlijk bij uitsluiting in een goed voorziene boekhandel. De Donners, Broeses en Scheltema's van deze wereld. Intellectuele proeftuinen gevuld met de verleidingen van het geschreven woord. Hier loop je niet zomaar even binnen, hier verblijf je.
Ik begeef me van boekenstand naar boekenrek en vice versa, neem boeken op, blader, lees informatieve tekst en voel en weeg. Die laatste twee handelingen wekken mogelijk een vermoeden van zorgelijk gedrag, maar deze zijn voor mij mede bepalend voor de boekervaring. Wat ik noem het boekgevoel. Een boek is voor mij niet uitsluitend de fysieke gestalt waarin het geestelijk goed van een auteur in drukletters is gestold. De wijze waarop ik een boek ervaar wordt bepaald door de totale vormgeving: de grafische vormgeving van omslag en inhoud, de aard van de omslag (hardcover, paperback of imagewrap), papiergewicht en -structuur en - al eerder aangehaald - de geur. Het gaat om een totaalervaring waarvan de uitslag bepaalt of een boek na betaling de winkel verlaat.
Uitpakken en direct lezen? Nee. Een nieuw gekocht boek moet rijpen als kaas. Ik zie het liggen, pak het vast, draai het om, laat de bladzijden ritsen en leg het terug. Geduld. Dat is nodig om uiteindeljk op een goed gekozen moment het boek te 'savoureren'. Dan pas zal blijken of de gemaakte keuze zich al lezend verzilvert. Tijdens het lezen ben ik me voortdurend bewust van omvang, gewicht en textuur van het boek, hoeveel pagina's ik al heb gelezen en hoeveel Ik er nog tegoed heb. Dit boek wordt een soort schatkist waarvan de inhoud van lieverlee minder geheimen heeft maar desondanks bewaard blijft.
Eenmaal thuis gekomen was het zaak je de eerste eigenaar te maken van het meest begeerde boek, je op te sluiten in een hoekje van de zitbank en pas weer thuis te geven als het woordverslinden een einde had genomen. Niet zelden gingen hier enkele schermutselingen aan vooraf want ik was geen enig kind. Verre van dat.
Vanwaar dit relaas? Het brengt lezen als een niet te missen sensatie voor het voetlicht. Los van de inhoud die de essentie uitmaakt van het gelezene is er een aantal factoren die medebepalend zijn voor de leeservaring.
Laat ik beginnen bij het selecteren van een boek. Dat doe ik bij voorkeur en eigenlijk bij uitsluiting in een goed voorziene boekhandel. De Donners, Broeses en Scheltema's van deze wereld. Intellectuele proeftuinen gevuld met de verleidingen van het geschreven woord. Hier loop je niet zomaar even binnen, hier verblijf je.
Ik begeef me van boekenstand naar boekenrek en vice versa, neem boeken op, blader, lees informatieve tekst en voel en weeg. Die laatste twee handelingen wekken mogelijk een vermoeden van zorgelijk gedrag, maar deze zijn voor mij mede bepalend voor de boekervaring. Wat ik noem het boekgevoel. Een boek is voor mij niet uitsluitend de fysieke gestalt waarin het geestelijk goed van een auteur in drukletters is gestold. De wijze waarop ik een boek ervaar wordt bepaald door de totale vormgeving: de grafische vormgeving van omslag en inhoud, de aard van de omslag (hardcover, paperback of imagewrap), papiergewicht en -structuur en - al eerder aangehaald - de geur. Het gaat om een totaalervaring waarvan de uitslag bepaalt of een boek na betaling de winkel verlaat.
Uitpakken en direct lezen? Nee. Een nieuw gekocht boek moet rijpen als kaas. Ik zie het liggen, pak het vast, draai het om, laat de bladzijden ritsen en leg het terug. Geduld. Dat is nodig om uiteindeljk op een goed gekozen moment het boek te 'savoureren'. Dan pas zal blijken of de gemaakte keuze zich al lezend verzilvert. Tijdens het lezen ben ik me voortdurend bewust van omvang, gewicht en textuur van het boek, hoeveel pagina's ik al heb gelezen en hoeveel Ik er nog tegoed heb. Dit boek wordt een soort schatkist waarvan de inhoud van lieverlee minder geheimen heeft maar desondanks bewaard blijft.
E-book op iPad Skeuomorphic design
Het mag duidelijk zijn dat ik een voorliefde heb voor het traditionele boek. Alsof er tot betrekking van de verschijningsvorm van dat boek gesproken moet worden over een te conserveren traditie. Hoewel, het E-book is al geruime tijd aan een opmars bezig.
De aandachtige - digitaal geschoolde - lezer zal zich bewust zijn dat ik een aantal gewaarwordingen heb beschreven die het lezen op een E-reader ontbeert. Maar, hoor ik u zuchtend zeggen, heb je enig benul
van de zegeningen van het lezen van een E-book? Duizenden titels vanuit je stoel downloaden. Het totale gewicht van al die boeken is nooit zwaarder dan dat van je E-reader zelf. Geen extra gewicht meer bijbetalen bij de incheckgate op het vliegveld omdat je zo nodig leesvoer in je koffer moest proppen. Geen ezelsoren, koffievlekken, afdrukken van vette vingers of zand tussen de bladzijden meer. En wat te denken van de versatility bij het lezen van een E-book. Moeiteloos het tekstbeeld vergroten, je favoriete lettertype kiezen, digitale bladwijzers aanbrengen en al lezend indexen aanleggen of aantekeningen maken. Indien je dat wenst wordt het omslaan van een pagina nagebootst door de zegeningen van skeuomorphic design eventueel vergezeld van een licht schurend geluid dat omslaand papier nabootst. De lezer van een E-book moet zich wel op zijn gemak blijven voelen.
Er valt niet te ontkennen dat het gebruik van een E-reader een aantal voordelen heeft waarmee bepaalde lezersgroepen op hun wenken worden bediend. Maar de leeservaring op een E-reader mist één essentieel kenmerk. Dat is het boek als persoonlijkheid. Op een E-reader is het boek teruggebracht tot puur digitale inhoud. Alle door mij hiervoor beschreven gewaarwordingen die behoren tot het 'boekgevoel' moet de reader ontberen. Elk boek op een E-reader ziet er in principe hetzelfde uit, weegt hetzelfde, ruikt hetzelfde.
Afgezien van het risico van een meereizend virus tijdens het downloadproces reduceert een E-reader lezen tot een steriele ervaring. Leesromantiek verpakt in een ultradunne tablet.
© Vincent van Woerkom
De aandachtige - digitaal geschoolde - lezer zal zich bewust zijn dat ik een aantal gewaarwordingen heb beschreven die het lezen op een E-reader ontbeert. Maar, hoor ik u zuchtend zeggen, heb je enig benul
van de zegeningen van het lezen van een E-book? Duizenden titels vanuit je stoel downloaden. Het totale gewicht van al die boeken is nooit zwaarder dan dat van je E-reader zelf. Geen extra gewicht meer bijbetalen bij de incheckgate op het vliegveld omdat je zo nodig leesvoer in je koffer moest proppen. Geen ezelsoren, koffievlekken, afdrukken van vette vingers of zand tussen de bladzijden meer. En wat te denken van de versatility bij het lezen van een E-book. Moeiteloos het tekstbeeld vergroten, je favoriete lettertype kiezen, digitale bladwijzers aanbrengen en al lezend indexen aanleggen of aantekeningen maken. Indien je dat wenst wordt het omslaan van een pagina nagebootst door de zegeningen van skeuomorphic design eventueel vergezeld van een licht schurend geluid dat omslaand papier nabootst. De lezer van een E-book moet zich wel op zijn gemak blijven voelen.
Er valt niet te ontkennen dat het gebruik van een E-reader een aantal voordelen heeft waarmee bepaalde lezersgroepen op hun wenken worden bediend. Maar de leeservaring op een E-reader mist één essentieel kenmerk. Dat is het boek als persoonlijkheid. Op een E-reader is het boek teruggebracht tot puur digitale inhoud. Alle door mij hiervoor beschreven gewaarwordingen die behoren tot het 'boekgevoel' moet de reader ontberen. Elk boek op een E-reader ziet er in principe hetzelfde uit, weegt hetzelfde, ruikt hetzelfde.
Afgezien van het risico van een meereizend virus tijdens het downloadproces reduceert een E-reader lezen tot een steriele ervaring. Leesromantiek verpakt in een ultradunne tablet.
© Vincent van Woerkom
Alois Heinrich Priechenfried
